شناخت عمومی و علت نام گذاری زعفران

سابقه‌ی کاشت زعفران در ایران(به خصوص زعفران قائنات به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش برمیگردد. این گیاه رنگی و گران‌بهای چندین ساله، بدون ساقه‌است و پیاز دارد و چون درخاک کویر به عمل می‌آید، به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافته‌است. از هر ۱۱۰ تا ۱۷۰ گل تازه‌ی آن، یک گرم و از حدود ۱۵۰ هزار گل، یک کیلو زعفران خشک به‌دست می‌آید. زعفران به دلیل طعم و رنگ و عطر عالی، کاربردهای بسیاری در تولید فراورده‌های غذایی، دارویی و شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید، از فراورده‌های گران‌قیمت به شمار می‌رود. ایران با متوسط تولید ۹۰ تا ۹۳ درصد از مجموع تولید جهانی زعفران (بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن در سال) در این زمینه رتبه اول را داراست. اسپانیا با تولید متوسط ۲۵ تن، مقام دوم و کشورهای هندوستان، جزایر اسپرون روسیه، سنگاپور، مالزی، ژاپن، تایوان، چین، فرانسه، ایتالیا، آلمان، استرالیا و یونان با تولید متوسط ۲۵تن، مجموعاً مقام سوم را به خود اختصاص می‌دهند. مرکز اصلی پرورش این گیاه، مناطق کویری و کم آب جنوب خراسان است و سابقه‌ی زعفرانکاری در این منطقه، به ۷۰۰سال پیش بازمی‌گردد .زعفران از محدود گیاهانی است که در شرایط سخت زیستی پرورش می‌یابند. با توجه به آن که جایگاه تاریخی زعفران در ایران بوده و منشا آن نیز ایران است، این گیاه یکی از جذابیت‌های ویژه‌ی ایران به شمار می‌آید. زَعفِران گیاهی دارویی و صنعتی است. به بخش کلاله و یا قرمزی گل زعفران سرریشه می‌گویند. این بخش در ابتدای برداشت به رنگ سرخ روشن است ولی به مرور رنگ آن به تیرگی می‌گراید. تازه‌ی آن از عطر خوش طعمی برخوردار است و به غذاها طعم و لذت خاصی می‌دهد. برای کشاورزان در خراسان ، زعفران (طلای سرخ) درآمد اصلی است. این گیاه تنها دوبار در سال – اول آبان‌ماه (قبل از محصول‌دهی) و اوایل آذرماه (در پایان محصول‌دهی) – به آب نیاز دارد و تا بهار، آب باران و برف برای آن کافی است. کاشت، داشت و برداشت آن فرصت‌های فراوان شغلی به وجود می‌آورد.

در لغتنامه آنلاین آمده‌است که واژه زعفران از طریق زبان عربی به زبان‌های دیگر راه یافته و اصل ریشه آن نامعلوم است . در حقیقت در خصوص این واژه نیز مانند بسیاری از واژه‌های دیگر غربی‌ها در مورد منشاء عربی آن به خطا رفته‌اند ریشه این واژه به پارسی زبانان و به سانسکریت برمی گردد و درشاهنامه نیز با تلفظ زعفران آمده‌است. این واژه در متون عربی سابقه کمتری دارد و متون عربی که واژه زعفران را بکار برده‌اند به کتب ایرانیانی مانند بو علی سینا و رازی برمی گردد. گیاه زعفران بومی ایران و هند است و در هیچ کشور عربی بصورت طبیعی نمی‌روید واژه فارسی برای گیاه زعفران کُرکُم است. که در فارسی میانه به صورت کورکوم (kurkum) تلفظ می‌شد. در زبان ترکی زفرون و در عربی الزعفران در انگلیسی saffron در اسپانیایی azafrán در فرانسه safrane در ایتالیایی zaferano به هندی zuffron تلفظ می‌شود.